Gezagsdragers zijn net mensen in hun communicatie

Hoe gaat de demonstratie tegen racisme én politiegeweld op de Amsterdamse Dam de geschiedenisboeken in? Welke bestuurlijke dilemma’s ontstonden op en na tweede pinksterdag in Nederland?  

Tijdens het spoeddebat in de Amsterdamse raadsvergadering op woensdag 10 juni jl. over de Dam-demonstratie betuigde een deemoedige burgemeester Femke Halsema spijt, waarbij zij lessen trekt voor de toekomst. “De beelden op de Dam waren pijnlijk om te zien. Daarvoor ben ik ten volle verantwoordelijk. Ik betreur dat dit heeft kunnen gebeuren. De gemeente had de eigen communicatiemiddelen beter moeten inzetten”, stelt Halsema ondubbelzinnig vast.

1. Communiceer extern alleen gevalideerde informatie

In de besluitvorming over botsende belangen tijdens de Dam-demonstratie ontstond verwarring doordat ook niet-gevalideerde informatie werd gecommuniceerd. Voor het al dan niet handhaven van de RIVM-richtlijnen vond ‘ruggespraak’ plaats tussen de burgemeester en minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid. Bij ruggespraak is volgens de wet nog geen besluit genomen, waardoor voor het publiek in de media het beeld ontstond dat Halsema door de minister geaccordeerde besluiten communiceerde.  

2. App heel doelgericht en doelbewust in crisissituaties

De Wet Openbaarheid van Bestuur, een Wob-besluit, is sinds tweede pinksterdag een landelijk bekende wet geworden. Dit roept de vraag of op ‘management by WhatsApp’ voor formele regelgeving ook in crisissituaties leidend kan zijn. Door het openbaar worden van het app-verkeer tussen Halsema en Grapperhaus kwam in media-analyses naar voren hoe verschillende communicatiestijlen tegenover elkaar kwamen te staan. De intentie is dat communicatie vanuit gezamenlijk belang bijdraagt aan het uitdragen van een eensluidend beeld.

3. Communiceer vanuit een adviserend perspectief

Over mogelijk nieuwe coronabesmettingen toont de medische sector opnieuw leiderschap. Medici geven heldere adviezen, zonder in verwijtende sfeer te communiceren. Ernst Kuipers, bestuursvoorzitter van het Erasmus MC, stelt na de Dam-demonstratie onomwonden vast: “We moeten de economie en de maatschappij met de weg der geleidelijkheid opstarten. Dan is het niet slim en niet conform afspraken om met vijfduizend mensen op de Dam te staan. Laten we dit niet als voorbeeld nemen.” Ook premier Mark Rutte toont wederom aan ‘vader des vaderlands’ te zijn met een duidelijke stellingname. “Het virus houdt geen rekening met drukte op de Dam.” De anderhalvemetersamenleving is volgens de premier daarom ook “niet onderhandelbaar.”

4. Durf altijd ‘voorbij je eigen pijngrens’ te communiceren

Nederland houdt van bestuurders die onomwonden het ‘boetekleed’ durven aan te trekken. Media stellen tijdens het spoeddebat op 10 juni al vast dat Femke Halsema dit in de Amsterdamse raadsvergadering ruimschoots deed, waarbij zij de angel grotendeels uit het debat haalde. Daarbij had zij de door de wol geverfde Amsterdamse politiechef Frank Paauw al aan haar zijde. Hij gaf snel na de Dam-demonstratie toe dat de informatiepositie onvoldoende was voor juiste besluitvorming. “We moeten leren hoe we de grote toeloop van duizenden demonstranten hebben kunnen onderschatten”, aldus Paauw. Ook deze houding draagt in de publieke opinie bij aan de grensoverschrijdende ‘eindoplossing’ voor bestrijding van deze pandemie. Hoewel duidelijk botsende belangen op de Dam aanwezig waren, stellen diverse media dat we door het Amsterdamse spoeddebat en geuite dilemma’s ook sympathie hebben verkregen voor het handelend optreden. Dat biedt hoop, opdat we ons de antiracismedemonstratie uiteindelijk ook zullen herinneren vanuit het doel waarvoor deze bedoeld was.

Photo by Shane Aldendorff from Pexels.